fsfe-website/freesoftware/transcripts/rms-2009-05-22-eliberatica....

576 lines
56 KiB
HTML
Raw Blame History

This file contains ambiguous Unicode characters

This file contains Unicode characters that might be confused with other characters. If you think that this is intentional, you can safely ignore this warning. Use the Escape button to reveal them.

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>
<html>
<head>
<title>Το κείμενο της βιντεοσκοπημένης ομιλίας του Richard M. Stallman
στο Συνέδριο eLiberatica στο Βουκουρέστι, 2009-05-22 </title>
</head>
<body>
<h1>Τι σημαίνει Ελεύθερο Λογισμικό και γιατί είναι σημαντικό, 22 Μαΐου 2009</h1>
<p>
Το ακόλουθο κείμενο είναι η διάλεξη που έδωσε ο Richard Stallman στο Βουκουρέστι στις 22 Μαΐου 2009.
Η διάλεξη δόθηκε στα Αγγλικά. Ίσως να ενδιαφέρεστε και για τον
<a href="http://fsfe.org/transcripts#rms">κατάλογο των κειμένων των ομιλιών του Richard Stallman</a>
που διαθέτουμε.
</p>
<p>
Ο Richard Stallman ξεκίνησε το <a href="/documents/gnuproject.html">έργο GNU</a> το 1983,
και μαζί με αυτό το κίνημα για το <a href="/documents/freesoftware.html">Ελεύθερο Λογισμικό</a>.
Ο Stallman είναι ο πρόεδρος του FSF - ένας
<a href="http://www.fsfe.org/about/fsfnetwork.el.html">ομοθυγατρικός οργανισμός</a> του FSFE.
</p>
<p> Το κείμενο <a href="http://www.youtube.com/view_play_list?p=F76DCDADA970F6B0">αυτής της παρουσίασης</a>
ανέλαβε ο Răzvan Sandu (δείτε επίσης
<a href="http://razvansandu.zando.ro/2010/07/richard-stallman-prezentarea-video.html">το ιστολόγιό του</a>).
Παρακαλούμε υποστηρίξτε εργασίες όπως αυτήν <a href="http://www.fsfe.org/">με τη συμμετοχή σας στην Κοινότητα
του FSFE</a>, <a href="/help/donate">με δωρεές στο FSFE</a>, και ενθαρρύνοντας άλλους να πράξουν ομοίως.
</p>
<h2 id="tableofcontents">Ενότητες της διάλεξης</h2>
<ul>
<li>
<a href="#what-is-free-software?">Τι είναι Ελεύθερο Λογισμικό;</a>
</li>
<li>
<a href="#four-essential-freedoms">Τέσσερις βασικές ελευθερίες</a>
</li>
<li>
<a href="#freedom-two">Ελευθερία δύο</a>
</li>
<li>
<a href="#freedom-zero">Ελευθερία μηδέν</a>
</li>
<li>
<a href="#freedom-one">Ελευθερία ένα</a>
</li>
<li>
<a href="#freedom-three">Ελευθερία τρία</a>
</li>
<li>
<a href="#The-four-freedoms-benefit-to-everybody">Οι τέσσερις ελευθερίες είναι προς όφελος όλων</a>
</li>
<li>
<a href="#Software-freedom-is-the-way-to-democracy">Η ελευθερία στο λογισμικό είναι ο δρόμος προς τη δημοκρατία</a>
</li>
<li>
<a href="#The-GNU-Project">Το Έργο-GNU</a>
</li>
<li>
<a href="The-name-GNU">Το όνομα GNU</a>
</li>
<li>
<a href="Value-freedom">Εκτιμήστε την Ελευθερία - Μάθετε τους Ανθρώπους να εκτιμούν την Ελευθερία</a>
</li>
</ul>
<p>Ποιος ελέγχει τον υπολογιστή σας; Πριν από σαράντα χρόνια οι άνθρωποι
είχαν τη βαθιά ανησυχία ότι οι υπολογιστές θα κυριαρχούσαν στον κόσμο.
Ήταν εξαιρετικά ανήσυχοι αλλά τώρα γνωρίζουμε ότι οι υπολογιστές κάνουν
αυτό που οι άνθρωποι τους λένε να κάνουν - και τίποτε άλλο. Ποιοι λένε
στον υπολογιστή σας τι να κάνει; Ο υπολογιστής σας κάνει αυτό που του
λέτε εσείς να κάνει ή κάνει ό,τι του λέει η Microsoft; Αν έχετε Windows,
η Microsoft είναι εκείνη που στην πραγματικότητα λέει στον υπολογιστή σας
τι να κάνει. Αλλά αν χρησιμοποιείτε MacOS, τότε είναι η Apple που στην
πραγματικότητα λέει στον υπολογιστή σας τι να κάνει. Ή κάποιες φορές
είναι η Adobe που λέει στον υπολογιστή σας τι να κάνει. Ή κάποια από τις
άλλες εταιρίες που γράφουν ιδιοκτησιακό λογισμικό. Γιατί αν χρησιμοποιείτε
ιδιοκτησιακό λογισμικό στον υπολογιστή σας, αυτό σημαίνει ότι ο προγραμματιστής
του ελέγχει τι αυτό κάνει και εσείς, ο χρήστης, όχι. Και για αυτό είναι ζωτικό
να χρησιμοποιείτε <a href="/freesoftware/freesoftware.html">Ελεύθερο Λογισμικό</a>,
«ελεύθερο» όπως στην «ελευθερία».</p>
<p>
<span id="what-is-free-software?">
(
<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>
) [Ενότητα: Τι είναι Ελεύθερο Λογισμικό;]
</span>
</p>
<p>Ελεύθερο Λογισμικό σημαίνει λογισμικό που σέβεται την ελευθερία του χρήστη
και την κοινωνική αλληλεγγύη της κοινότητας των χρηστών. Άρα είναι «ελεύθερο»
όπως στην «ελευθερία», όχι δωρεάν όπως στην τιμή: σκεφτείτε το όπως στην
«ελευθερία του λόγου» (”free speech”), όχι «δωρεάν μπύρα» (”free beer”) αν θέλετε
να κατανοήσετε τη λέξη ”free” όταν εμφανίζεται στη φράση ”Free Sofware”.
Το Ελεύθερο Λογισμικό σέβεται την ελευθερία του χρήστη, αλλά το ιδιοκτησιακό
λογισμικό διατηρεί τους χρήστες διαιρεμένους και αβοήθητους. Διαιρεμένους
επειδή είναι απαγορευμένο για αυτούς να το μοιράζονται· και αβοήθητους επειδή
δεν διαθέτουν τον πηγαίο κώδικα, έτσι δεν μπορούν να τον αλλάξουν, δεν μπορούν
ούτε να εξετάσουν ανεξάρτητα τι στην πραγματικότητα κάνει το πρόγραμμα και
συχνά, κάνει κάτι μάλλον δυσάρεστο. Ωστόσο, αυτό που λέω είναι μάλλον γενικό:
το λογισμικό θα πρέπει να σέβεται την ελευθερία σας. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό;
Χρειάζεται να γίνω πιο συγκεκριμένος. </p>
<p>
<span id="four-essential-freedoms">
(<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>
) [Ενότητα: Τέσσερις βασικές ελευθερίες]
</span>
</p>
<p>Ένα πρόγραμμα είναι Ελεύθερο Λογισμικό αν εσύ, ο χρήστης, έχεις τις τέσσερις βασικές ελευθερίες. </p>
<ul>
<li>Ελευθερία 0 είναι η ελευθερία να εκτελείς το πρόγραμμα όπως επιθυμείς.</li>
<li>Ελευθερία 1 είναι η ελευθερία να μελετάς τον πηγαίο κώδικα και μετά να τον αλλάζεις ώστε το πρόγραμμα
να κάνει ό,τι επιθυμείς.</li>
<li>Ελευθερία 2 είναι η ελευθερία να βοηθάς τον διπλανό σου Αυτή είναι η ελευθερία να αντιγράφεις και να διανέμεις
σε άλλους πιστά αντίτυπα του προγράμματος, όταν το επιθυμείς. Και</li>
<li>Ελευθερία 3 είναι η ελευθερία να συνεισφέρεις στην κοινότητά σου: αυτή είναι η ελευθερία να διανέμεις αντίγραφα
των εκδόσεων που τροποποίησες, όταν το επιθυμείς.</li>
</ul>
<p>Αν το πρόγραμμα σού δίνει και τις τέσσερις βασικές ελευθερίες, τότε είναι
Ελεύθερο Λογισμικό, που σημαίνει ότι το κοινωνικό σύστημα της διανομής και
χρήσης του είναι ηθικό, γιατί σέβεται την ελευθερία του χρήστη και την
κοινότητα των χρηστών. Αλλά, αν μία από αυτές τις ελευθερίες λείπει ή είναι
ανεπαρκώς διαθέσιμη, τότε το πρόγραμμα είναι ιδιοκτησιακό λογισμικό,
λογισμικό υποδούλωσης του χρήστη, επειδή το κοινωνικό σύστημα της διανομής
και χρήσης του τοποθετεί τον προγραμματιστή σε θέση ισχύος σε σχέση με
τους χρήστες, το οποίο σημαίνει ότι δεν σέβεται την ελευθερία τους:
οι χρήστες αυτού του προγράμματος δεν έχουν πλήρη έλεγχο του τι κάνει.
Έτσι, η ανάπτυξη ενός ελεύθερου προγράμματος και η διάθεσή του σε άλλους
είναι συνεισφορά στην κοινωνία πόση είναι αυτή η συνεισφορά, αυτό εξαρτάται
από όλες τις λεπτομέρειες, αλλά, τουλάχιστον προσφέρεται στην κοινωνία με
έναν δεοντολογικό τρόπο. Αλλά, όταν το πρόγραμμα είναι ιδιοκτησιακό λογισμικό,
η χρήση του είναι κοινωνικό πρόβλημα. Αν το πρόγραμμα έχει ελκυστικά χαρακτηριστικά,
αυτά είναι το δόλωμα για την παγίδα: προσελκύουν τους χρήστες να αποποιηθούν της
ελευθερίας τους και να γίνουν χρήστες του προγράμματος και στ' αλήθεια, αυτό
δεν θα έπρεπε να συμβαίνει, δεν θα έπρεπε να γίνεται καθόλου. Ο στόχος που θέτει
το Κίνημα για το Ελεύθερο Λογισμικό είναι να δοθεί ένα τέλος σε αυτό το κοινωνικό
πρόβλημα: όλο το λογισμικό θα πρέπει να είναι ελεύθερο, άρα και όλοι οι χρήστες
να μπορούν να είναι ελεύθεροι.</p>
<p>Αλλά γιατί είναι αυτές οι τέσσερις ελευθερίες, βασικές; Γιατί να ορίζεται το Ελεύθερο Λογισμικό
με αυτόν τον τρόπο; Καθεμιά από αυτές τις ελευθερίες είναι ουσιαστική για κάποιον λόγο.</p>
<p>
<span id="freedom-two">
(<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>
) [Ενότητα: Ελευθερία δύο]
</span>
</p>
<p>Η Ελευθερία δύο είναι βασική σε θεμελιακά ηθικό έδαφος, έτσι ώστε
να μπορείτε να ζείτε μια έντιμη, ηθική ζωή ως μέλος της κοινότητάς σας.
Αν χρησιμοποιείτε ένα πρόγραμμα που δεν σας δίνει την Ελευθερία αριθμός δύο,
την ελευθερία να διανέμετε πιστά αντίγραφα όταν το επιθυμείτε,
διακινδυνεύετε να ξεπέσετε σε ένα ηθικό δίλημμα:</p>
<p>Σε οποιαδήποτε στιγμή, που ο φίλος σας πει: «Αυτό το πρόγραμμα είναι ωραίο,
θα μπορούσα να έχω ένα αντίγραφο;», εκείνη τη στιγμή, θα έχετε να επιλέξετε
ανάμεσα σε δύο δεινά. Το ένα είναι:να δώσετε στον φίλο σας ένα αντίγραφο και να
παραβείτε την άδεια χρήσης του προγράμματος. Το άλλο δυσάρεστο είναι να
αρνηθείτε στο φίλο σας το αντίγραφο και να συμμορφωθείτε με την άδεια χρήσης
του προγράμματος. Όταν βρεθείτε σε δίλημμα, θα πρέπει να διαλέξετε το
μικρότερο κακό, το οποίο είναι να δώσετε στο φίλο σας ένα αντίγραφο και να
παραβείτε την άδεια χρήσης του προγράμματος. Γιατί είναι αυτό το μικρότερο
κακό; Αν δεν μπορείτε να αποφύγετε να κάνετε κάτι άδικο σε κάποιον, είναι
καλύτερα να αδικήσετε κάποιον που του αξίζει: αυτόν που έγραψε το πρόγραμμα.
Βλέπετε, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο φίλος σας είναι καλός φίλος και καλό
μέλος της κοινότητάς σας και κανονικά αξίζει τη συνεργασία σας. Αντίθετα,
ο προγραμματιστής αυτού του ιδιοκτησιακού προγράμματος έχει σκόπιμα επιτεθεί
στην κοινωνική αλληλεγγύη της κοινότητάς σας. Έτσι αν επιμένετε να αδικήσετε
ή τον φίλο σας ή τον προγραμματιστή, αδικήστε τον προγραμματιστή. Αλλά το
μικρότερο κακό δεν σημαίνει ότι είναι και σωστό. Δεν είναι ποτέ σωστό να
κάνετε μια συμφωνία και μετά να την παραβείτε ούτε και σε τέτοιες περιπτώσεις,
όπου η συμφωνία είναι εγγενώς σατανική και η τήρησή της είναι χειρότερη από
την παραβίαση, ακόμη και έτσι, η παραβίασή της δεν είναι κάτι σωστό. Και,
αν δώσετε στον φίλο σας ένα αντίγραφο, τι θα έχει; Θα έχει ένα χωρίς εξουσιοδότηση
αντίγραφο ενός ιδιοκτησιακού προγράμματος - και αυτό είναι μάλλον κάτι δυσάρεστο,
σχεδόν τόσο δυσάρεστο όσο θα μπορούσε να είναι και ένα με εξουσιοδότηση αντίγραφο.</p>
<p>Έτσι, όταν έχεις πλήρως κατανοήσει αυτό το δίλημμα, τι θα πρέπει να κάνεις;
Αυτό που θα πρέπει να κάνεις είναι να διασφαλίσεις ότι δεν θα βρεθείς ποτέ σε αυτό
το δίλημμα. Γνωρίζω δύο τρόπους για να το κάνεις αυτό. Ο ένας είναι να μην έχεις
καθόλου φίλους. Αυτή είναι η μέθοδος που προτείνεται σιωπηρά από τους προγραμματιστές
ιδιοκτησιακού λογισμικού. Η άλλη μέθοδος είναι: απορρίψτε το ιδιοκτησιακό λογισμικό!
Αν δεν έχετε το πρόγραμμα, δεν χρειάζεται να ανησυχείτε για το τι θα κάνετε
αν ο φίλος σας σάς ζητήσει ένα αντίγραφο. Αυτή είναι η δική μου μέθοδος.
Αν κάποιος μου προσφέρει ένα ελκυστικό, ευκολόχρηστο πρόγραμμα με τον όρο
να υποσχεθώ να μην το μοιραστώ με άλλους, λέω «Όχι», λέω «Η συνείδησή μου
δεν θα μου επιτρέψει να αποδεχθώ τέτοιον όρο». Και αυτό θα πρέπει να πείτε και εσείς.
Και θα πρέπει επίσης να απορρίψετε τους προπαγανδιστικούς όρους που οι
προγραμματιστές ιδιοκτησιακού λογισμικού χρησιμοποιούν για να δαιμονοποιήσουν
την πρακτική της συνεργασίας - όρους όπως «πειρατής». Όταν συγκρίνουν με πειρατές
όσους διαμοιράζονται λογισμικό, τι λένε στην πραγματικότητα; Λένε ότι
η βοήθεια προς τον διπλανό σου είναι το ηθικό ισοδύναμο της επίθεσης σε πλοίο.
Δεοντολογικά μιλώντας, τίποτε δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο λάθος,
από αυτό, γιατί η επίθεση σε πλοία είναι κάτι πολύ κακό, αλλά η βοήθεια προς
τους φίλους και γείτονες είναι κάτι σωστό. Άρα, μην την ονομάζετε «πειρατεία».
Όταν την αποκαλούν «πειρατεία», πείτε «Όχι». Όταν οι άνθρωποι με ρωτούν
τη γνώμη μου για την «πειρατεία», απαντώ «Η επίθεση σε πλοία είναι κάτι πολύ κακό».
Και όταν με ρωτούν τη γνώμη μου για την «πειρατεία στο λογισμικό» ή την
«πειρατεία στη μουσική» απαντώ «Από όσο γνωρίζω, οι πειρατές δεν επιτίθενται
χρησιμοποιώντας υπολογιστές ή παίζοντας μουσική φάλτσα, χρησιμοποιούν όπλα».
Μην πέφτετε στην παγίδα να επαναλαμβάνετε την εχθρική προπαγάνδα.</p>
<p>Έτσι, αυτός είναι ο λόγος για την Ελευθερία 2, την ελευθερία να βοηθάς
τον γείτονά σου, την ελευθερία να αναδιανέμεις πιστά αντίγραφα του προγράμματος
όταν το επιθυμείς.</p>
<p>
<span id="freedom-zero">
(<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>
) [Ενότητα: Ελευθερία μηδέν]
</span>
</p>
<p>Η Ελευθερία 0, η ελευθερία να εκτελείς το πρόγραμμα όπως επιθυμείς
είναι βασική για διαφορετικό λόγο, για να ελέγχεις τη χρήση των προγραμμάτων σου.
Μορεί να προξενεί έκπληξη, αλλά υπάρχουν ιδιοκτησιακά προγράμματα που
περιορίζουν ακόμη και τον τρόπο με τον οποίο οι εξουσιοδοτημένοι χρήστες
χρησιμοποιούν τα εξουσιοδοτημένα αντίγραφα. Έτσι προφανώς δεν έχετε έλεγχο
στο λογισμικό σας! Άρα η Ελευθερία 0 είναι βασική, αλλά δεν αρκεί, γιατί
σημαίνει μόνο ότι μπορείτε ή ότι δεν μπορείτε να κάνετε ό,τι ο κώδικας
του προγράμματος έχει οριστεί να επιτρέπει, και είναι ο προγραμματιστής
που το αποφασίζει αυτό, άρα ο προγραμματιστής και έτσι σάς ελέγχει.
Όχι μέσα από την άδεια χρήσης, αλλά μέσα από τον κώδικα του προγράμματος,
και το αποτέλεσμα είναι το ίδιο.</p>
<p>
<span id="freedom-one">
<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>
) [Ενότητα: Ελευθερία ένα]
</span>
</p>
<p>Για να έχετε τον έλεγχο
της χρήσης του υπολογιστή σας, χρειάζεστε και την Ελευθερία 1, η οποία είναι η ελευθερία
να μελετάτε τον πηγαίο κώδικα και μετά να τον αλλάζετε ώστε το πρόγραμμα να κάνει
αυτό που επιθυμείτε έτσι, εσείς αποφασίζετε ποια θα είναι η χρήση του υπολογιστή σας,
αντί να αφήνετε τον προγραμματιστή να αποφασίζει και να επιβάλλει τις αποφάσεις του
σε εσάς. Τώρα, αν χρησιμοποιείτε ένα πρόγραμμα χωρίς την Ελευθερία 1,
δεν μπορείτε ουτε να διακρίνετε τι αυτό κάνει: πολλά από αυτά τα προγράμματα
έχουν κακόβουλα χαρακτηριστικά, κάνουν πράγματα όπως να κατασκοπεύουν τον χρήστη,
να τον περιορίζουν, ακόμη και να του επιτίθενται. Ένα ιδιοκτησιακό πρόγραμμα
το οποίο ίσως έχετε ακουστά, το οποίο κάνει και τα τρία αυτά πράγματα, ονομάζεται
Microsoft Windows: γνωρίζουμε χαρακτηριστικά κατασκοπείας εναντίον του χρήστη,
γνωρίζουμε για τα χαρακτηριστικά στη Διαχείριση Ψηφιακών Περιορισμών
(Digital Restrictions Management, DRM), που έχει σχεδιαστεί για να περιορίζει
τους χρήστες και γνωρίζουμε και μια κερκόπορτα η οποία επιτρέπει στη Microsoft
να επιτίθεται στον χρήστη· στην πραγματικότητα, αυτή η κερκόπορτα έχει τόσο πλάτος
ώστε η Microsoft να έχει πλήρη έλεγχο πάνω στον χρήστη, επειδή η Microsoft μπορεί
βίαια να αλλάζει το λογισμικό οποιαδήποτε στιγμή, χωρίς να ζητάει άδεια από τον χρήστη.
Έτσι ο χρήστης αυτός ίσως να νομίζει ότι ελέγχει τον υπολογιστή του, αλλά, στ' αλήθεια,
η Microsoft έχει πλήρη εξουσία!</p>
<p>Αλλά, παρακαλώ μη νομίζετε ότι μόνο η Microsoft είναι σατανική και ότι
μόνο η Microsoft θα έκανε κάτι τέτοιο. Στην πραγματικότητα, το MacOS X
είναι περίπου το ίδιο: γνωρίζουμε χαρακτηριστικά περιοριστικά για τους χρήστες
- Διαχείριση Ψηφιακών Περιορισμών και υπάρχει και μια κερκόπορτα η οποία
επιτρέπει στην Apple να αλλάζει βίαια το λογισμικό κατά το δοκούν, οποιαδήποτε
στιγμή, χωρίς να ζητάει άδεια από τον χρήστη. Άρα είναι εξίσου κακό, δεν υπάρχει
δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στα δύο αυτά συστήματα.</p>
<p>Και αυτό φαίνεται να είναι το φυσικό όριο του ιδιοκτησιακού λογισμικού:
πολλά κινητά τηλέφωνα έχουν ρυθμιστεί με τον ίδιο τρόπο. υπάρχει μια εταιρία
η οποία μπορεί να αλλάζει το λογισμικό όποτε το επιθυμεί και ο χρήστης στον οποίο
υποθετικά ανήκει το κινητό δεν έχει να πει τίποτε για αυτό. Αυτό που συμβαίνει εδώ
είναι ότι: το ιδιοκτησιακό λογισμικό είναι ένα σύστημα το οποίο δίνει στον
προγραμματιστή άδικη ισχύ σε σχέση με τους χρήστες. Τώρα, όταν κάποιος
άπληστος έχει άδικη ισχύ πάνω σε άλλους, τι θα κάνει με αυτήν την ισχύ;
Θα τη χρησιμοποιήσει για να αποκτήσει και άλλη ισχύ, και άλλη και άλλη,
μέχρι να έχει απόλυτη ισχύ. Και αυτό ακριβώς έχουν κάνει! Πολλές διαφορετικές
εταιρίες, ταυτόχρονα. Άρα, αυτή είναι η τάση που έχει το ιδιοκτησιακό λογισμικό:
προς την απόλυτη δύναμη, όχι απλώς ισχύ την οποία δεν θα έπρεπε να έχουν.</p>
<p>Τώρα, δεν θα ισχυριστώ ότι όλοι οι προγραμματιστές ιδιοκτησιακού
λογισμικού βάζουν κακόβουλα χαρακτηριστικά: Υποθέτω ότι κάποιοι το
κάνουν και κάποιοι όχι. Αλλά, όταν ένα πρόγραμμα δεν σου δίνει την
Ελευθερία αριθμός 1, δεν υπάρχει τρόπος να διακρίνεις αν αυτό έχει
κακόβουλα χαρακτηριστικά - στη γενική περίπτωση. Μια φορά στο τόσο
ανακαλύπτουμε κάποια, αλλά, υπάρχουν πολλά προγράμματα για τα οποία δεν
γνωρίζουμε κανένα κακόβουλο χαρακτηριστικό. Αλλά μπορεί να υπάρχει μέσα
σε αυτά μπορεί και όχι: δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε ανάμεσα σε όλα τα
προγράμματα χωρίς την Ελευθερία 1, δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε κανένα
για το οποίο να πούμε με βεβαιότητα ότι δεν έχει κακόβουλα χαρακτηριστικά
επειδή δεν υπάρχει τρόπος να ελέγξουμε! Αλλά υποθέτω ότι υπάρχουν κάποια.
Το πρόβλημα είναι: δεν μπορείς ποτέ να ξέρεις αν το πρόγραμμα που χρησιμοποιείς
είναι ένα από αυτά! Αλλά, ακόμη και τώρα μπορούμε να τα ταυτοποιήσουμε αυτά
τα προγράμματα, είμαι σε θέση να κάνω μια δήλωση για όλα αυτά: οι προγραμματιστές τους
είναι άνθρωποι, άρα κάνουν λάθη. Και ο κώδικας αυτών των προγραμμάτων έχει
σφάλματα, και ο χρήστης ενός προγράμματος χωρίς την Ελευθερία 1 είναι το ίδιο
αβοήθητος στη θέα ενός συμπτωματικού σφάλματος όσο και όταν έρχεται αντιμέτωπος
με ένα σκόπιμα κακόβουλο χαρακτηριστικό. Αν χρησιμοποιείς ένα πρόγραμμα
χωρίς την Ελευθερία 1, είσαι αιχμάλωτος του προγράμματος που χρησιμοποιείς.</p>
<p>Εμείς, οι προγραμματιστές του Ελεύθερου Λογισμικού, είμαστε και εμείς άνθρωποι,
άρα και εμείς κάνουμε λάθη και ο κώδικας των ελεύθερων προγραμμάτων μας έχει και
αυτός σφάλματα. Αλλά, αν βρείτε ένα σφάλμα στον κώδικά μας ή οτιδήποτε δεν σας
αρέσει είσαστε ελεύθεροι να το αλλάξετε, αφού δεν σας κρατάμε αιχμάλωτους.
Δεν μπορούμε να είμαστε τέλειοι, μπορούμε να σεβαστούμε την ελευθερία σας.
Έτσι, η Ελευθερία 1 είναι βασική, αλλά δεν αρκεί, γιατί αυτή είναι η ελευθερία
της προσωπικής μελέτης και αλλαγής του πηγαίου κώδικα. Τι γίνεται αν είσαστε
ένας από τα εκατομμύρια των χρηστών που δεν ξέρουν να προγραμματίζουν; Τότε
δεν μπορείτε να μελετήσετε και να αλλάξετε εσείς οι ίδιοι τον πηγαίο κώδικα·
αλλά ακόμη και για προγραμματιστές όπως εγώ, η Ελευθερία 1 δεν αρκεί, αφού
υπάρχει τόσο πολύ Ελεύθερο Λογισμικό στον κόσμο, ώστε κανείς δεν έχει την
ικανότητα να μελετήσει και να μάθει τέλεια όλον τον πηγαίο κώδικα και προσωπικά
να κάνει όλες τις επιθυμητές αλλαγές - γιατί αυτό είναι περισσότερη εργασία
από όσο ένας άνθρωπος μπορεί να κάνει.</p>
<p>
<span id="freedom-three">
(<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>
) [Ενότητα: Ελευθερία τρία]
</span>
</p>
<p>Άρα ο μόνος τρόπος που μπορούμε να έχουμε πλήρη έλεγχο της χρήσης του
υπολογιστή μας είναι να τον χρησιμοποιούμε δουλεύοντας μαζί, σε συνεργασία
και για αυτό χρειαζόμαστε την Ελευθερία 3, την ελευθερία να συνεισφέρετε
στην κοινότητά σας, την ελευθερία να διανέμετε αντίγραφα των τροποποιημένων
εκδόσεών σας, όταν το επιθυμείτε. Αυτό επιτρέπει στους ανθρώπους να συνεργάζονται.
Και ιδού ένα παράδειγμα: ας υποθέσουμε ότι κάποιοι εκδίδουν ένα ελεύθερο
πρόγραμμα και πολλοί από εμάς το χρησιμοποιούμε γιατί μας αρέσει, αλλά
θα θέλαμε να έχει ορισμένα πρόσθετα χαρακτηριστικά; ή κάποιος να ξεκινήσει
με αυτήν την έκδοση, να προσθέσει αυτά τα χαρακτηριστικά και να δημοσιεύσει
την έκδοσή του με τις τροποποιήσεις· και κάποιος άλλος μπορεί να ξεκινήσει
με αυτήν, να προσθέσει και άλλα χαρακτηριστικά και να δημοσιεύσει την έκδοσή
του με τις τροποποιήσεις·και έπειτα κάποιοι άλλοι να ξεκινήσουν με αυτήν,
να προσθέσουν τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά και να δημοσιεύσουν τη νέα έκδοση·
και τότε θα έχουμε τα χαρακτηριστικά και θα πούμε «Ευχαριστούμε που
συνεργαστήκατε για αυτές τις βελτιώσεις». Και έτσι όταν έχουμε και τις τέσσερις
ελευθερίες, εμείς, οι χρήστες, έχουμε τον έλεγχο του τμήματος της ζωής μας που
αφορά τη χρήση των υπολογιστών.</p>
<p>
<span id="The-four-freedoms-benefit-to-everybody">
(<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>)
[Ενότητα: Οι τέσσερις ελευθερίες είναι προς όφελος όλων]
</span>
</p>
<p>Τώρα, όλοι οι χρήστες έχουν το όφελος των τεσσάρων ελευθεριών.
Κάθε χρήστης μπορεί άμεσα να ασκήσει τις Ελευθερίες 0 και 2, την
ελευθερία να εκτελείς το πρόγραμμα όπως επιθυμείς και την ελευθερία
να αναδιανέμεις πιστά αντίγραφα, γιατί αυτές δεν απαιτούν προγραμματισμό:
οποιοσδήποτε μπορεί να χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα, μπορεί να βρει πώς
να τα κάνει αυτά και τα κάνει. Οι Ελευθερίες 1 και 3, η ελευθερία να μελετάς
και να αλλάζεις τον πηγαίο κώδικα και έπειτα προαιρετικά να διανέμεις
αντίγραφα των τροποποιημένων εκδόσεών σου, αυτές συνεπάγονται προγραμματισμό,
έτσι δεν ξέρουν όλοι πώς να το κάνουν αυτό. Και έτσι υπάρχουν άνθρωποι που
δεν μπορούν άμεσα να ασκήσουν αυτές τις ελευθερίες. Αλλά, όταν άλλοι,
οι προγραμματιστές, ασκούν αυτές τις ελευθερίες και δημοσιεύουν τις
τροποποιημένες εκδόσεις τους, όλοι εμείς τότε μπορούμε να εγκαταστήσουμε
αυτές τις τροποποιημένες εκδόσεις ή όχι, όπως προτιμάμε. Άρα όλοι λαμβάνουμε
τα οφέλη να ζούμε σε μια κοινωνία όπου ο κόσμος έχει τις τέσσερις ελευθερίες,
ακόμη και αν δεν τις ασκούμε άμεσα..</p>
<p>Επιπρόσθετα, όσοι δεν γνωρίζουν πώς να γράφουν προγράμματα και δεν
μπορούν να ασκήσουν άμεσα τις Ελευθερίες 1 και 3, μπορούν έμμεσα να
επωφεληθούν από αυτές. Υποθέστε ότι διοικείτε μια επιχείρηση η οποία
χρησιμοποιεί υπολογιστές , όπως οι περισσότερες επιχειρήσεις, αλλά υποθέστε
ότι δεν έχετε καθόλου γνώσεις προγραμματισμού, επειδή η επιχειρησή σας είναι
σε κάποιο άλλο πεδίο. Οι περισσότερες επιχειρήσεις δεν βρίσκονται στο πεδίο
του λογισμικού: χρησιμοποιούν υπολογιστές, αλλά τους χρησιμοποιούν για να
κάνουν άλλα πράγματα. Αν βλέπετε τον εαυτό σας σε αυτήν την κατηγορία,
υποθέτοντας ότι η αλλαγή ενός προγράμματος θα έκανε την επιχείρησή σας
πιο αποδοτική και θα βγάζατε περισσότερα χρήματα, θα άξιζε να πληρώσετε
έναν προγραμματιστή να υλοποιήσει αυτήν την αλλαγή, αν η τιμή είναι καλή.
Έτσι, αν είναι Ελεύθερο Λογισμικό, μπορείτε να αναζητήσετε έναν προγραμματιστή
ο οποίος είναι πρόθυμος να αναλάβει τις αλλαγές που θέλετε, ή κάποιο μέρος τους,
για μια τιμή που θεωρείτε κατάλληλη. Τότε ασκείτε την Ελευθερία σας αριθμός 2
για να δώσετε στον προγραμματιστή ένα πιστό αντίγραφο της έκδοσης που
χρησιμοποιείτε. Τότε ο προγραμματιστής ασκεί την Ελευθερία 1, μελετώντας
τον πηγαίο κώδικα αυτής της έκδοσης και αλλάζοντάς τον για να εφαρμόσει
τις μεταβολές που θέλετε. Και έπειτα, ασκεί την Ελευθερία αριθμός 3, να σας
δώσει ένα αντίγραφο της τροποποιημένης του έκδοσης. Και τότε, υποθέτοντας
ότι αυτό λειτουργεί, τον πληρώνετε για αυτήν την εργασία.</p>
<p>Έτσι, με αυτό το σενάριο, εκμεταλλεύεστε το γεγονός ότι άλλοι χρήστες
έχουν τις Ελευθερίες 1 και 3, τους πληρώνετε για να ασκήσουν αυτές τις ελευθερίες
για εσάς και έτσι έχετε το όφελος. Ένα σημαντικό μέρος των επιχειρήσεων
Ελεύθερου Λογισμικού λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο και για αυτό το
Ελεύθερο Λογισμικό είναι ένα καταπληκτικό κέρδος για όλες τις επιχειρήσεις
που χρησιμοποιούν υπολογιστές: τους αξίζουν οι τέσσερις ελευθερίες, όπως
ακριβώς αξίζουν στην μη-εμπορική ζωή των ατόμων οι τέσσερις ελευθερίες,
όπως ακριβώς αξίζουν οι τέσσερις ελευθερίες για τον κάθε χρήστη.</p>
<p>
<span id="Software-freedom-is-the-way-to-democracy">
(<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>)
[Ενότητα: Η ελευθερία στο λογισμικό είναι ο δρόμος προς τη δημοκρατία]
</span>
</p>
<p>Και το τελικό, συνδυασμένο αποτέλεσμα των τεσσάρων ελευθεριών είναι
η δημοκρατία. Ένα ελεύθερο πρόγραμμα αναπτύσσεται δημοκρατικά, υπό τον
έλεγχο των χρηστών του. Επειδή όλοι οι χρήστες μπορούν να συμμετάσχουν
όσο επιθυμούν στην κοινωνική απόφαση για το μέλλον αυτού του προγράμματος,
η οποία είναι απλώς το συνολικό άθροισμα όλων των ατομικών αποφάσεων
σχετικά με το τι θα κάνουν με το πρόγραμμα. Αντίθετα, ένα ιδιοκτησιακό πρόγραμμα
αναπτύσσεται υπό τη δικτατορία, τη μονοκρατορία του προγραμματιστή του,
ο οποίος χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα ως εργαλείο για να επιβάλλει
την εξουσία του στους χρήστες τους οποίους έτσι μπορεί να απειλεί, να διατάζει
και να κακομεταχειρίζεται και να εκμεταλλεύεται. Άρα, από τη μια πλευρά έχουμε
ατομική ελευθερία, κοινωνική αλληλεγγύη και δημοκρατία· από την άλλη έχουμε μια
δικτατορία. Η κοινωνία πρέπει να επιλέξει Ελεύθερο Λογισμικό και να απορρίψει
το ιδιοκτησιακό λογισμικό. Δεν υπάρχει δικαιολογία για κανέναν να έχει άδικη
ισχύ την οποία το ιδιοκτησιακό λογισμικό δίνει στον προγραμματιστή του.
Δεν θα πρέπει να αφήνετε κανέναν να έχει αυτήν την εξουσία πάνω σας, άρα
χρειάζεται να απορρίψετε το ιδιοκτησιακό λογισμικό. Αλλά και η κοινωνία
θα πρέπει να το απορρίψει.</p>
<p>Ο στόχος του κινήματος για το Ελεύθερο Λογισμικό είναι η απελευθέρωση
του κυβερνοδιαστήματος και όλων των κατοίκων του θα πρέπει όλοι να έχουμε ελευθερία!</p>
<p>
<span id="The-GNU-Project">
(<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>)
[Ενότητα: Το Έργο-GNU]
</span>
</p>
<p>Για αυτόν το λόγο το 1983, ανακοίνωσα το σχέδιο να αναπτύξω το
Λειτουργικό Σύστημα GNU. Δεν είναι μόνο ότι μου άρεσε η ιδέα να
αναπτύξω ένα λειτουργικό σύστημα· βέβαια, γνώριζα ότι οποιοδήποτε
έργο προγραμματισμού θα ήταν ευχάριστο αν κατάφερνα να το υλοποιήσω,
αλλά δεν πρόκειται για αυτό ο λόγος ήταν για την ελευθερία. Επειδή,
εκείνη την εποχή, ήταν αδύνατο να χρησιμοποιείς υπολογιστή και να έχεις
ελευθερία. Επειδή ένας υπολογιστής δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ένα
λειτουργικό σύστημα και όλα τα λειτουργικά συστήματα για τους σύγχρονους
υπολογιστές της εποχής ήταν ιδιοκτησιακά, έτσι δεν υπήρχε τρόπος να αγοράσεις
έναν καινούριο υπολογιστή και να τον λειτουργήσεις σε συνθήκες ελευθερίας.
Πάντα χρειαζόταν να εγκαταστήσεις ένα ιδιοκτησιακό λειτουργικό σύστημα
και αυτό σήμαινε να παραιτηθείς της ελευθερίας σου. Έτσι, πώς θα μπορούσα
να το αλλάξω αυτό; Δεν θεωρούσα ότι θα μπορούσα να το αλλάξω διοργανώνοντας
ένα κίνημα διαδηλώσεων, αφού ελάχιστοι συμφωνούσαν μαζί μου.</p>
<p>Έτσι, είχα τη ιδέα ότι θα μπορούσα να αλλάξω την κατάσταση αναπτύσσοντας
ένα άλλο λειτουργικό σύστημα και είχα μια ευκαιρία να το πετύχω γιατί η ανάπτυξη
λειτουργικών συστημάτων ήταν το πεδίο μου, και τότε, όντας ο συγγραφέας, θα
μπορούσα νόμιμα να το καταστήσω ελεύθερο, δίνοντας σε όλους τους χρήστες
ελευθερία και τότε, όλοι θα ήταν σε θέση να χρησιμοποιούν τους υπολογιστές τους
στην ελευθερία με το σύστημα που θα έγραφα. Έτσι, αποφάσισα να προσκαλέσω
και άλλους να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη για να το κάνω Ελεύθερο Λογισμικό...
[συγγνώμη]... για να ολοκληρωθεί νωρίτερα και... [νομίζω ότι θα πρέπει να το επαναλάβω αυτό]...
αποφάσισα να προσκαλέσω και άλλους να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη για
να ολοκληρωθεί νωρίτερα· αποφάσισα να ακολουθήσω το σχεδιασμό του Unix
ώστε να γίνει ένα φορητό σύστημα, με τη δυνατότητα να εκτελείται σε διάφορα
είδη υπολογιστών, επειδή γνώριζα ότι σε πέντε δέκα χρόνια οι υπολογιστές θα
είναι διαφορετικοί, ήθελα το σύστημα να συνεχίσει να έχει τη δυνατότητα να
εκετελείται σε μελλοντικούς υπολογιστές. Και τότε αποφάσισα να το κάνω
συμβατό με το Unix, έτσι ώστε το πλήθος των χρηστών του Unix να μπορεί
να κάνει τη μετάβαση χωρίς δυσκολία.</p>
<p>
<span id="The-name-GNU">
(<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>)
[Ενότητα: Το όνομα GNU]
</span>
</p>
<p>Και τότε του έδωσα το όνομα GNU, για αστείο, επειδή η λέξη
GNU είναι ένα αναδρομικό ακρωνύμιο: σημαίνει
<a href="/about/basics/gnuproject.html">GNU's Not Unix</a>”.
Τώρα, αυτή είναι μια συνήθεια ανάμεσα σε ορισμένους προγραμματιστές
και στην κοινότητα στην οποία ανήκω, ότι όταν γράφεις ένα νέο πρόγραμμα
παρόμοιο με κάποιο υφιστάμενο, ένας διασκεδαστικός τρόπος να δώσεις
εύσημα στο παλαιότερο πρόγραμμα ήταν να δώσεις στο πρόγραμμά σου
ένα όνομα το οποίο να είναι αναδρομικό ακρωνύμιο και να σημαίνει ότι
το πρόγραμμά σου δεν είναι το άλλο. Έτσι, ακολούθησα την παράδοση,
ειδικά αφού μου έδωσε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσω ως τίτλο, την
πιο αστεία λέξη της Αγγλικής γλώσσας. Ο λόγος για τον οποίο η λέξη
αυτή είναι τόσο χιουμοριστική είναι επειδή, σύμφωνα με το λεξικό,
το G είναι άφωνο και η λέξη προφέρεται ” 'NU ” (”νέο”), έτσι κάθε
φορά που θέλετε να γράψετε τη λέξη ”GNU”, μπορείτε να τη συλλαβίσετε
”G.N.U” και έτσι έχετε το αστείο ίσως όχι και τόσο καλό, αλλά υπάρχουν
πολλά τέτοια. Ωστόσο, όταν πρόκειται για τον τίτλο του συστήματός μας,
παρακαλώ μην ακολουθείτε το λεξικό: αν μιλάτε για το ”New” Λειτουργικό
Σύστημα, θα μπερδέψετε τον κόσμο. Βλέπετε, εργαζόμαστε πάνω σε αυτό
τα τελευταία 25 χρόνια, έτσι δεν είναι καινούριο πλέον, αλλά είναι ακόμη
GNU. Και πάντα θα είναι GNU, ακόμη και αν κάποιοι κάνουν το λάθος
να το αποκαλούν Linux.</p>
<p>Αλλά πώς ξεκίνησε ένα τέτοιο παράξενο λάθος; Αυτό που συνέβη ήταν ότι
το 1990, είχαμε σχεδόν όλο το σύστημα αλλά ένα σημαντικό κομμάτι έλειπε,
έτσι το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού προσέλαβε κάποιον να το γράψει.
Το τμήμα αυτό ονομάζεται πυρήνας: είναι το πρόγραμμα που κατανέμει
τους υπολογιστικούς πόρους σε άλλα προγράμματα που εκτελεί. Το έργο μας
για τον πυρήνα πήρε πολύ χρόνο, κάπως εκτελείται αλλά δεν λειτουργεί πολύ
καλά, έτσι δεν το χρησιμοποιούμε. Και κάποιος άλλος έγραψε έναν πυρήνα
το 1991, και τον δημοσίευσε με το όνομα ”Linux”. Αρχικά, δεν ήταν Ελεύθερο
Λογισμικό, αλλά το 1992 άλλαξε την άδεια χρήσης και το έκανε Ελεύθερο
Λογισμικό· έτσι, σε εκείνη τη χρονική στιγμή, ο συνδυασμός του σχεδόν
πλήρους συστήματος GNU και το Linux, αυτό το άλλο πρόγραμμα, σχημάτισε
ένα πλήρως ελεύθερο λειτουργικό σύστημα. Και αυτό είναι που έκανε εφικτό
για πρώτη φορά, να αγοράσεις έναν προσωπικό υπολογιστή και να τον χρησιμοποιείς
στην ελευθερία εγκαθιστώντας ένα πλήρες ελεύθερο λειτουργικό σύστημα
ένα σύστημα το οποίο είναι βασικά το σύστημα GNU αλλά που επίσης περιέχει
αυτό το πρόγραμμα, το Linux. Έτσι, αν το
<a href="http://www.gnu.org/gnu/why-gnu-linux.html">ονομάζετε ”GNU/Linux” ή ”GNU+Linux”</a>
δίνετε τα εύσημα στους ανθρώπους που ξεκίνησαν την ανάπτυξη, καθώς επίσης και στο πρόσωπο
που ανέπτυξε το τελευταίο κομμάτι για την ολοκλήρωσή του.</p>
<p>
<span id="Value-freedom">
(<a href="#tableofcontents">πίσω στο μενού</a>)
[Ενότητα: Εκτιμήστε την Ελευθερία - Μάθετε τους Ανθρώπους να εκτιμούν την Ελευθερία]
</span>
</p>
<p>Σήμερα, δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι τρέχουν το σύστημα GNU/Linux,
ίσως περισσότεροι από εκατό εκατομμύρια. Δυστυχώς, αυτό είναι ακόμη ένα
μικρό κλάσμα των χρηστών υπολογιστών και, ακόμα χειρότερα, οι περισσότεροι
από αυτούς ακόμα χρησιμοποιούν ορισμένα ιδιοκτησιακά προγράμματα, άρα
δεν έχουν επιτύχει πλήρως την ελευθερία. Σχεδόν όλες οι εκατοντάδες
διανομές του GNU/Linux περιέχουν ιδιοκτησιακά προγράμματα ή εγκαθιστούν
ιδιοκτησιακά προγράμματα ή στρέφουν τους χρήστες προς αυτά, που σημαίνει
ότι δεν συμμορφώνονται πλήρως με τη δεοντολογία. Έτσι στο gnu.org ή στο
fsf.org μπορείτε να βρείτε τον κατάλογο με τις λίγες διανομές GNU/Linux
οι οποίες είναι εντελώς ελεύθερες, οι οποίες δεν συνιστούν στον κόσμο να
αποποιηθεί της ελευθερίας του. Αν δίνετε αξία στην ελευθερία, χρειάζεται
να χρησιμοποιείτε ένα από αυτά· αλλά πάνω απ' όλα, αν δίνετε αξία στην
ελευθερία, χρειάζεται να διδάξετε και άλλους να εκτιμούν την ελευθερία.
Γιατί αν είμαστε λίγοι και προσπαθούμε να υπερασπιστούμε την ελευθερία μας,
οι πιθανότητες να νικήσουμε είναι μικρότερες· αλλά αν διδάξουμε και άλλους
να εκτιμούν κα αυτοί την ελευθερία και ενωθούν μαζί μας, οι πιθανότητές μας
είναι μεγαλύτερες.</p>
<p>Για αυτόν το λόγο δεν συμμετέχω στη συνηγορία υπέρ του Ανοικτού Κώδικα.
Βλέπετε, ο Ανοικτός Κώδικας είναι βασικά ένας τρόπος να μιλάτε για Ελεύθερο
Λογισμικό, αλλά αποσιωπώντας το ζήτημα της ελευθερίας. Όσοι διάλεξαν να
ξεκινήσουν λέγοντας ”Ανοικτός Κώδικας” το 1998 ήταν από την κοινότητα του
Ελεύθερου Λογισμικού οι οποίοι δεν ήθελαν να αναδείξουν αυτό το θέμα καθόλου:
κατά κάποιον τρόπο, τους έκανε να αισθάνονται άβολα ή σκέφτηκαν ότι θα έκαναν
τους άλλους να νιώθουν άβολα ή, κάποιοι από αυτούς ήθελαν να διανέμουν
ιδιοκτησιακό λογισμικό και δεν ήθελαν οι πιθανοί πελάτες τους να δουν την όποια
αιτία για να πουν ”Όχι” σε αυτό. Έτσι, για διάφορους δικούς τους λόγους,
επέλεξαν να ξεχάσουν την ελευθερία, επέλεξαν να οικοδομήσουν μια διαφορετική
θεματική χωρίς ποτέ να αναδείξουν το ζήτημα. Αν οι άνθρωποι αναπτύσσουν
Ελεύθερο Λογισμικό με αυτά τα κίνητρα, η συμβολή τους είναι και έτσι σωστή,
αλλά μακροπρόθεσμα, το μέλλον μας εξαρτάται πάνω από όλα από την ιεράρχηση
των αξιών μας. Αν εκτιμάμε την ελευθερία, θα κάνουμε μια προσπάθεια να την
κερδίσουμε και να τη διατηρήσουμε· αν δεν γνωρίζουμε τι σημαίνει η ελευθερία,
αν δεν ακούσαμε ποτέ για αυτήν την έννοια, δεν είναι πιθανό ότι θα κάνουμε αυτήν
την προσπάθεια. Έτσι κατέληξα στο συμπέρασμα ότι απλά δεν έχει καμία χρησιμότητα
η διαφήμιση του Ανοικτού Κώδικα, ήταν ένας αντιπερισπασμός,
<a href="/documents/whyfs.html">επειδή απέτυχε να αναφέρει το σημαντικότερο επιχείρημα</a>.</p>
<p>Για αυτό δίνω διαλέξεις όπως αυτή, μιλώντας για το Ελεύθερο Λογισμικό.
Ελπίζω θα ενωθείτε μαζί μου για να διαδοθούν οι ιδέες του Ελεύθερου Λογισμικού·
για περισσότερες πληροφορίες δείτε το
<a href="http://www.gnu.org">gnu.org</a> και το
<a href="http://www.fsf.org">fsf.org</a>. Επίσης έχουμε
<a href="/about/fsfnetwork.html">ομοθυγατρικούς οργανισμούς</a>, το
<a href="/index.html">FSFE</a>, το οποίο είναι στο fsfeurope.org, το
<a href="http://www.fsfla.org/">FSF Λατινικής Αμερικής</a>, στο fsfla.org και το
<a href="http://www.fsf.org.in/">FSF India</a>, το οποίο είναι στο gnu.org.in.
Σας ευχαριστώ πολύ!</p>
</body>
</html>