339 lines
14 KiB
HTML
339 lines
14 KiB
HTML
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>
|
||
|
||
<html>
|
||
<version>8</version>
|
||
|
||
<head>
|
||
<title>Özgür Yazılım</title>
|
||
</head>
|
||
|
||
<body class="toplevel freesoftware">
|
||
<h1>Özgür Yazılım Nedir? </h1>
|
||
<div id="introduction">
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılımın ilkeleri, basit ama uzun tarihi nedeniyle oluşan karmaşıklıktan dolayı kafa karışıklığı
|
||
olmaması önemlidir. <a href="#freedoms">Dört özgürlüğü</a> ve anlamlarını, Özgür Yazılım lisanslarının
|
||
<a href="#licences">temel bilgilerini öğrenin</a>. Özgür Yazılımın sağladığı <a href="#advantages">yararları</a>
|
||
ve en yaygın eş anlamlıları hakkında bilgi <a href="#synonyms">edinin.</a>.
|
||
</p>
|
||
|
||
<p>
|
||
Yazılımın kendi etki alanının ötesinde, Özgür Yazılımın eğitim, tedarik
|
||
ve demokrasi gibi diger alanlarla <a href="#more">etkileşimi</a>
|
||
hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
|
||
<h2 id="freedoms">Dört Özgürlük</h2>
|
||
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım, fiyatı değil özgürlüğü ifade eder. Özgür Yazılım kullanıcılarına dört temel özgürlüğü garanti eder.
|
||
Bu özgürlüklerden birinin bile olmadığı durumda Özgür Yazılımdan söz edemeyiz.
|
||
</p>
|
||
|
||
<!-- Pie chart and text adopted from p.4 of the PMPC brochure -->
|
||
<div class="fsgrid">
|
||
<div class="pie">
|
||
<div class="pie-use">
|
||
<p>Kullan</p>
|
||
</div>
|
||
<div class="pie-study">
|
||
<p>İncele</p>
|
||
</div>
|
||
<div class="pie-share">
|
||
<p>Paylaş</p>
|
||
</div>
|
||
<div class="pie-improve">
|
||
<p>Geliştir</p>
|
||
</div>
|
||
</div>
|
||
</div>
|
||
|
||
<div class="icon-grid icons-sm">
|
||
<ul>
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/pie-topleft.png" alt="Dilim grafiğin bir çeyreği" />
|
||
<div>
|
||
<h3>Kullan</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım herhangi bir amaç için kullanılabilir ve lisans süresinin dolması veya
|
||
coğrafi sınırlamalar gibi kısıtlamalar içermez.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/pie-topright.png" alt="Dilim grafiğin bir çeyreği" />
|
||
<div>
|
||
<h3>İncele</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım ve kaynak kodu herhangi biri tarafindan gizlilik anlaşması veya benzeri kısıtlamalar
|
||
olmaksızın incelenebilir.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/pie-bottomleft.png" alt="Dilim grafiğin bir çeyreği" />
|
||
<div>
|
||
<h3>Paylaş</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım neredeyse hiçbir ücret ödemeden paylaşılabilir ve kopyalanabilir.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/pie-bottomright.png" alt="Dilim grafiğin bir çeyreği" />
|
||
<div>
|
||
<h3>Geliştir</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım herkes tarafından değiştirilebilir ve bu iyileştirmeler herkese açık olarak paylaşılabilir.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
</ul>
|
||
</div>
|
||
|
||
<h2 id="licences">Lisanslar</h2>
|
||
|
||
<p>
|
||
Dört özgürlük bir yazılım lisansı tarafından sağlanır. Yazılım lisansları, bir programın kullanım ve yeniden
|
||
kullanım koşullarını tanımlar. Bir yazılımın Özgür Yazılım olarak nitelendirilebilmesi için lisansın
|
||
dört özgürlügün tamamını kapsaması gerekir. <a href="https://www.gnu.org/licenses/license-list.html">Özgür Yazılım
|
||
Vakfı</a> ve <a href="https://opensource.org/licenses/category">Açık Kaynak Girişimi</a>
|
||
incelenmiş ve onaylanmış lisansların listesini tutar. Genelde bir uygulamanın lisansı bu listelerde yer almıyorsa, o
|
||
uygulama Özgür Yazılım olarak değerlendirilmez.
|
||
</p>
|
||
|
||
<p>
|
||
Farklı amaçlara hizmet eden birçok lisans var. Yazılımınızı veya yazılımınızın bir bölümünü birden fazla
|
||
lisans altında da lisanslayabilirsiniz. Hangi lisansı seçeceğiniz stratejik bir seçimdir fakat en yaygın olarak
|
||
kullanılan lisanslardan birini seçmenizi öneriyoruz. Hukuk ve lisanslama ile ilgili daha fazla bilgi için <a
|
||
class="learn-more" href="/freesoftware/legal/faq.html">buraya bakabilirsiniz... </a>
|
||
</p>
|
||
|
||
<h2 id="advantages">Yararları</h2>
|
||
|
||
<!-- adopted from PMPC brochure p.16+17 -->
|
||
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım özgürlükle ilgilidir. Bu özgürlük pratikte kullanıcılar, kuruluşlar, işletmeler
|
||
ve devletler için sayısız yarar sağlar.
|
||
</p>
|
||
|
||
<div class="icon-grid">
|
||
<ul>
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/autonomy.png" alt="Kırık bir zincir" />
|
||
<div>
|
||
<h3>Özerklik</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım , yalnızca satıcının iş modeline değil, sizin ihtiyaçlarınıza uygun
|
||
olarak yazılımların geliştirilmesine ve sürdürülmesine yardımcı olur.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/collaboration.png" alt="Üç kişi" />
|
||
<div>
|
||
<h3>İşbirliği</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım herkes tarafından gayri münhasır bir şekilde paylaşılabilir
|
||
ve kullanılabilir, kamu yararına hizmet eder.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/share-copy.png" alt="Dosya ağacı" />
|
||
<div>
|
||
<h3>Paylaş ve Kopyala</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım lisansı hiçbir ek ücret ödemeden sınırsız sayıda
|
||
kurulumun çalıştırılmasına izin verir.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/no-lock-in.png" alt="Açık bir kilit" />
|
||
<div>
|
||
<h3>Değiştirilmez Hale Getirememe</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım lisansları, satıcılardan bağımsızlığı güçlendirir ve hizmet
|
||
sağlayıcılarda daha fazla seçenek sunar.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/reuse.png" alt="Bir çember" />
|
||
<div>
|
||
<h3>Tekrar Kullanılabilen Kod</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım bir başka projeniz için kodu tekrar kullanma özgürlügü sağlar.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/innovation.png" alt="Parlak bir ampül" />
|
||
<div>
|
||
<h3>Yenilik</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım, yeniliği teşvik eder.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/competition.png" alt="Yukarı sağ tarafı gösteren üç ok" />
|
||
<div>
|
||
<h3>Rekabet</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım tekelleşmeye karşı çıkar ve rekabeti artırır.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
|
||
<li>
|
||
<img src="/graphics/icons/security.png" alt="Bir büyüteç" />
|
||
<div>
|
||
<h3>Güvenlik</h3>
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım, güvenlik açıklarını daha hızlı kapatmaya yardımcı olan bağımsız
|
||
güvenlik denetimlerine olanak sağlar.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
</li>
|
||
</ul>
|
||
</div>
|
||
|
||
<h2 id="synonyms">Eşanlamlıları</h2>
|
||
|
||
<p>
|
||
Genellikle Özgür Yazılımın farklı yönlerini ortaya çıkarmak
|
||
ve karışıklıkları önlemek amacıyla zamanla insanlar Özgür Yazılım
|
||
için farklı isimler ortaya attılar.
|
||
</p>
|
||
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım ilk defa 1986`da yukarda bahsedilen dört özgürlükle bir GNU
|
||
<a href="/freesoftware/gnuproject.html">projesinde</a> tanımlandı.1998'de
|
||
"Açık Kaynak", Özgür Yazılım için bir pazarlama kampanyası olarak, aynı
|
||
özgürlükler göz önünde bulundurularak kuruldu. Özgür Yazılım için yaygın olarak
|
||
bilinen diğer etiketler, İngilizce "free" kelimesinin belirsizliğinden kaçınmak
|
||
için başlatılan "Libre Software" ve "Free (Libre) Open Source Software"
|
||
kısaltmaları olarak "FOSS" veya "FLOSS" dur. Türkçe'de böyle bir karışıklık yoktur.
|
||
</p>
|
||
|
||
<p>
|
||
Bir yazılımın hangi seviyede özgürlük içerdiği etiketinden değil
|
||
lisansından anlaşılır. Bir başka ifadeyle, aynı özellikler için farklı
|
||
terimler kullanılırsa kafanız karışmasın. Eğer terimlerin tarihi arka planını
|
||
ve bizim neden özgün terimi kullandığımızı merak ediyorsanız öğrenmek için
|
||
<a class="learn-more" href="/freesoftware/comparison.html">burayı okuyabilirsiniz... </a>
|
||
</p>
|
||
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılımı tanımlamak için yaygın olarak yanlış kullanılan eş anlamlı terimlerden biri "Kamuya Açık" (public
|
||
domain) ifadesidir. Kamuya açık ve özgür yazılım birbirinden farklı şeyleri ifade eder. Daha basitçe ifade etmek
|
||
gerekirse,
|
||
kamuya açık yazılım, hiçbir telif hakkının geçerli olmadığı tüm yaratıcı çalışmalardan (yazılım dahil) oluşur. Bu
|
||
eserlere ilişkin haklar sona ermiş, açıkça feragat edilmiş veya uygulanamaz olabilir. Bunlar, kamuya açıklık
|
||
kavramının arkasındaki çok genel ilkeler olmakla birlikte, neyin kamuya açık olduğu, her zaman bir eserin
|
||
kullanılacağı ülkedeki yasal ilkeler tarafından belirlenecektir.
|
||
</p>
|
||
|
||
<p>
|
||
Kamusal alandaki yazılımlar Özgür Yazılımın amaçlarıyla örtüşebilirken, kural olarak Özgür Yazılım kamu malı ile eş
|
||
anlamlı değildir. Aslında, Özgür Yazılımların çoğu telif hakkı kurallarına bağlıdır. Özellikle Avrupa Birliği'nde
|
||
mevcut telif ve patent sistemleri, kamu malı olan bir eserin doğru bir şekilde tespit edilmesini zorlaştırmaktadır.
|
||
Bir çalışmayı nasıl paylaşmayı planladığınız konusundaki belirsizliklerden kaçınmak için çalışmanızı kamuya açık
|
||
hale getirmektense Özgür Yazılım lisanslarını tercih edebilirsiniz. Özgür Yazılım lisansı, çalışmanız hakkında açık
|
||
ve anlaşılır yasal bilgiler sağlar ve bu yazılımın kullanılmasıyla ilgili hak ve yükümlülükleri belirtir.
|
||
</p>
|
||
|
||
<figure>
|
||
<peertube url="https://media.fsfe.org/w/xs29yhLxSP1uKLYkSeoKKp" />
|
||
<figcaption>
|
||
Özgür Yazılım (Açık Kaynak) nedir? Yazılım özgürlüğü üç dakikadan daha kısa bir sürede açıklanıyor!
|
||
<a href="https://media.fsfe.org/w/xs29yhLxSP1uKLYkSeoKKp">Tüm altyazılar ve daha fazla video...</a>
|
||
</figcaption>
|
||
</figure>
|
||
|
||
<h2 id="more">Daha Fazla Bilgi</h2>
|
||
|
||
<p>
|
||
Özgür Yazılım kendi başına zaten sayısız yarar sağladığı gibi, ayrıca diğer teknik olsun olmasın farklı alanlara
|
||
da olumlu katkılarda bulunur. FSFE olarak kurulduğumuz 2001'den beri, özgür yazılımın diğer alanlarda nasıl fark
|
||
yaratabileceğine dair araştırmalar yapıyoruz.
|
||
</p>
|
||
|
||
<ul>
|
||
<li>
|
||
<strong><a href="/freesoftware/democracy.html">Demokrasi</a></strong>:
|
||
Teknoloji günümüz toplumunu büyük ölçüde etkiliyor. Bu nedenle teknoloji
|
||
üzerindeki denetim sadece küçük bir grubun değil herkesin elinde olmalıdır.
|
||
</li>
|
||
<li>
|
||
<strong><a href="/freesoftware/standards/">Açık Standart</a></strong>: Açık Standartlar,
|
||
insanların her türlü veriyi özgürce ve mükemmel bir doğrulukla paylaşmasına olanak tanır.
|
||
Birlikte çalışabilirliğin önündeki kilitlenmeye ve diğer yapay engellere direnirler ve
|
||
satıcılar ile teknoloji çözümleri arasında seçim yapılmasını teşvik ederler.
|
||
</li>
|
||
<li>
|
||
<strong><a href="/freesoftware/education/">Eğitim</a></strong>: Özgür
|
||
Yazılım pedagojik açıdan daha üstün niteliklidir. Temel özgürlük ve işbirliği ruhu,
|
||
demokratik bir ortamdaki eğitim için gereklidir.
|
||
</li>
|
||
<li>
|
||
<strong><a href="/freesoftware/procurement/">Kamu
|
||
Tedariği</a></strong>: Özgür Yazılım, kamu sektörü için
|
||
mükemmel bir seçimdir. Devlet kurumlarının kullanabileceği,
|
||
inceleyebileceği, geliştirebileceği ve birbirleriyle
|
||
paylaşabileceği bir kâmu kaynağıdır. Vatandaşlar için bu
|
||
şeffaflık, maliyet verimliliği ve devletle kendilerine
|
||
en uygun şekilde etkileşim kurma özgürlüğü anlamına gelir.
|
||
</li>
|
||
<li>
|
||
<strong><a href="/freesoftware/developmentcooperation/">Uluslararası
|
||
Kalkınma İşbirliği</a></strong>: Küresel ekonomik, sosyal, ekolojik ve
|
||
politik koşulların sürdürülebilir kalkınması ile ilgilenir.
|
||
Özgür Yazılım, yasal olarak uyumlu uluslararası işbirliğini
|
||
ve yeniden kullanımı garanti eden vazgeçilmez bir temel teknoloji
|
||
haline geliyor. Bu teknoloji aynı zamanda eşzamanlı yerel uyarlanabilirlikle küresel
|
||
ölçeklendirmeyi mümkün kılıyor.
|
||
</li>
|
||
<li>
|
||
<strong><a href="/freesoftware/artificial-intelligence.html">Yapay
|
||
Zeka</a></strong>: Yapay Zeka son birkaç yılda inanılmaz gelişmeler
|
||
kaydetti ve yavaşlayacak gibi gözükmüyor.Yapay Zeka uygulamaları birçok
|
||
vatandaşın hayatına yarar sağlarken aynı zamanda teknolojiyi denetleme
|
||
gücümüz ile bazı temel haklarımızı tehlikeye atıyor. Yapay Zeka uygulamalarının
|
||
Özgür Yazılım lisansı altında yayınlanması, daha fazla erişilebilirlik,
|
||
şeffaflık ve adaletin yolunu açıyor.
|
||
</li>
|
||
<li>
|
||
<strong><a href="/activities/swpat/swpat.html">Yazılım Patentlerinin
|
||
Sonlandırılması</a></strong>, yazılım kullanıcılarının, yazılımın
|
||
dağıtımına ve geliştirilmesine katılabilmeleri için önemli bir önlemdir. Yazılım patentleri, patent sahiplerine
|
||
yazılım geliştiricilerin patentli fikirleri kullanmasını yasaklama konusunda
|
||
yasal güç vererek yazılımın geliştirilmesine ve dağıtımına yasal ve
|
||
finansal tehlikeler ekler. Bunun sonucunda yazılım patentleri yeniliğe, ekonomiye ve topluma
|
||
zarar verir.
|
||
</li>
|
||
<li>
|
||
<strong><a href="/freesoftware/sustainability/sustainability.html">Sürdürülebilirlik</a></strong>:
|
||
Herkes Özgür Yazılımı geçmişten, bugünden ve gelecekten bir sınırlama olmaksızın kullanabilir.
|
||
Özgür Yazılım ile bilgisayar programlarını koruyabilir ve yazılımın eskimesini önleyebiliriz.
|
||
Donanımı onarabilir ve yeniden kullanabilir, kullanım ömrünü uzatabilir ve
|
||
doğal kaynakları koruyabiliriz.
|
||
</li>
|
||
</ul>
|
||
|
||
</body>
|
||
|
||
</html> |